Ο Προφήτης Ηλίας είναι κωμόπολη νότια του Ηρακλείου χτισμένη στους πρόποδες του υψώματος Ρόκκα.

Εδώ μπορείς να δεις τα πάντα: την πρωινή πάχνη να καλύπτει τους βράχους του κάστρου, τον καυτό μεσημεριάτικο ήλιο που κάνει τ΄ αμπέλια και τις ελιές να χρυσίζουν, τη δύση να χρυσίζει και να βάφει καθώς κατεβαίνει σιγά σιγά τις κορυφές των ορεινών όγκων την ώρα που οι κτηνοτρόφοι μαζεύουν τα κοπάδια τους.

Ένας κόσμος μικρός που ζει στη σκιά του Βυζαντινού Κάστρου.

Το κάστρο του Τεμένους ή του Νικηφόρου Φωκά, όπως ονομάστηκε, είναι το πιο σημαντικό Βυζαντινό μνημείο στην Κρήτη. Βρίσκεται 16 χιλιόμετρα νοτιότερα από το Ηράκλειο. 

Έρημο και επιβλητικό, πληγωμένο από τον χρόνο με θέα στην ενδοχώρα στέκει πάνω στο βράχο. Το οχυρό στην αρχή ονομαζόταν φρούριο Ρόκκας .

 Όταν ιδρύθηκε η καστροπολιτεία από τον Φωκά, ονομάστηκε Τέμενος.

Οι Τούρκοι το αποκαλούσαν Κανλί Καστέλι, που σημαίνει «ματωμένο κάστρο» εξαιτίας των πολλών Τούρκων που είχαν σκοτωθεί εκεί στον Ενετοτουρκικό πόλεμο.

Στα νεώτερα χρόνια επικράτησε η ονομασία Φρούριο Νικηφόρου Φωκά.

Η Ιστορία του

Τη δεκαετία του 820, το Ηράκλειο καταλήφθηκε από τους Άραβες της Ανδαλουσίας.  Με αφετηρία τον Χάνδακα οι Σαρακηνοί – Άραβες οργάνωσαν ένα εκτεταμένο πλέγμα επιθέσεων στα νησιά του Αιγαίου, τα οποία βυθίστηκαν στην καταστροφή και την ερήμωση.

Οι κατακτητές βελτίωσαν σημαντικά την οχύρωση του Ηρακλείου και την ενίσχυσαν με τάφρο. Έτσι το Ηράκλειο την εποχή αυτή πήρε την ονομασία Rabdh Αl Khandaq, δηλαδή “Φρούριο της Τάφρου”.

Το 961 τα βυζαντινά στρατεύματα με επικεφαλής τον Νικηφόρο Φωκά κατάφεραν να ανακτήσουν το νησί και την πόλη μετά από 135 χρόνια αραβικής κατοχής. Η πόλη γνώρισε εκτεταμένη καταστροφή.

Ακολούθησε μια αποτυχημένη απόπειρα του Νικηφόρου Φωκά να μεταφέρει την πρωτεύουσα νότια του Χάνδακα, σ΄ αυτόν τον  απόκρημνο λόφο τον οποίο οχύρωσε με φρούριο, γνωστό ως “Τέμενος”.

Κάτι που τελικά στην πράξη δεν έγινε καθώς το λιμάνι ήταν πιο σημαντικό για τους Κρητικούς. Η πόλη του Χάνδακα γρήγορα ανέκαμψε από την καταστροφή, ανοικοδομήθηκε και έγινε ξανά το διοικητικό και θρησκευτικό κέντρο του νησιού.