Χώρος συνάντησης «5+1» πολιτισμών , Κάστρο των βυζαντινών, Φρούριο της τάφρου (Rabdh el Chandak) των Αράβων, Χάνδακας της μεσοβυζαντινής περιόδου, Candia των Ενετών, Kandiye των Οθωμανών, Ηράκλειο του σήμερα.

Ηράκλειο, μια πρωτεύουσα – λιμάνι των θαλάσσιων δρόμων που δεσπόζει στο νησί της Κρήτης.

Εδώ ανθίζει ο πρώτος ευρωπαϊκός πολιτισμός.

Μόλις πέντε χιλιόμετρα δρόμος χωρίζει τον μύθο από την πραγματικότητα. Ηράκλειο, το λιμάνι της πρωτεύουσας της Μινωικής Κρήτης και του βασιλιά Μίνωα.

Η πόλη του Ηρακλείου ως οικισμός, υπήρχε από το 1000-950 π.Χ, γύρω από το σημερινό Ενετικό λιμάνι αποτελώντας το επίνειο της Κνωσού.

Κατά την πρώτη Βυζαντινή περίοδο, ονομαζόταν Κάστρο, λόγω της οχύρωσής του με τείχος.

Το 824 μ.Χ το Βυζαντινό Κάστρο πέφτει στα χέρια των Σαρακηνών Αράβων, που το οχυρώνουν με τείχος ανοίγοντας μια βαθιά τάφρο, για αυτό, οι Άραβες ονομάζουν το Ηράκλειο «φρούριο της Τάφρου» (Rabd hel Khantak), ονομασία που παρέμεινε για αιώνες (εξελλ. Χάνδακας). Μετά από συνεχόμενες αποτυχημένες προσπάθειες των Βυζαντινών να ανακτήσουν την Κρήτη, ο Νικηφόρος Φωκάς την απελευθερώνει το 961 μ.Χ.

Η κατάληψη της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους της Δ΄ Σταυροφορίας συνοδεύτηκε από διανομή των εδαφών της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, συμπεριλαμβανομένης και της Κρήτης. Η βενετσιάνικη εξουσία εδραιώθηκε οριστικά το 1217 και για τους επόμενους τεσσερισήμισι αιώνες η Κρήτη αποτέλεσε μία από τις σημαντικότερες, κτήσεις της «Γαληνοτάτης Δημοκρατίας». Πρωτεύουσα παρέμεινε το Κάστρο που μετονομάστηκε πλέον σε Κάντια (Candia), μία πόλη με εξαίρετη οικονομική και πνευματική κίνηση.

Με αφορμή ένα πειρατικό επεισόδιο με τους Ιωαννίτες Ιππότες της Μάλτας ξεσπά ο Ε΄ Ενετοτουρκικός πόλεμος, που ονομάζεται και Κρητικός, επειδή το κύριο πεδίο της σύγκρουσης των δύο αντιπάλων είναι η Κρήτη. Από το 1645 ξεκινά η σταδιακή κατάληψη του νησιού. Το Μάιο του 1648 αρχίζει η πολιορκία του Χάνδακα, μία από τις πλέον μακροχρόνιες πολιορκίες στην παγκόσμια ιστορία. Τελικά οι αμυνόμενοι συνθηκολογούν το Σεπτέμβριο του 1669 και αποχωρούν. Δημιουργείται το Εγιαλέτι (διοικητική περιφέρεια) της Κρήτης, με έδρα το Χάνδακα, που πλέον ονομάζεται επίσημα Καντιγιέ (Kandiye).

Η οθωμανική κυριαρχία διαρκεί έως το 1898 και λήγει μετά τα βίαια επεισόδια της 25ης Αυγούστου του 1898 στο Ηράκλειο. Η αποχώρηση του τουρκικού στρατού σηματοδοτεί το τέλος μιας ταραγμένης εποχής.

Στις 9 Δεκεμβρίου 1898 αποβιβάζεται στην Κρήτη ο πρίγκιπας Γεώργιος, ως Ύπατος Αρμοστής της Αυτόνομης Κρητικής Πολιτείας. Σύμφωνα με το νέο καθεστώς, στο νησί παραχωρείται διευρυμένη αυτονομία, υπό την επικυριαρχία του σουλτάνου και την προστασία των ευρωπαϊκών δυνάμεων, που εξασφαλίζουν την τάξη στο νησί. Το μέλλον της Κρήτης καθορίζεται οριστικά με το τέλος των Βαλκανικών πολέμων.

Το Δεκέμβριο του 1913 κηρύσσεται επίσημα η ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα. Η μικρασιατική καταστροφή το 1922 αποτελεί την αφετηρία του ελληνικού μεσοπολέμου (1922-1940). Στην Κρήτη, και ειδικότερα το Ηράκλειο, εγκαθίστανται χιλιάδες πρόσφυγες ενώ, παράλληλα, οι τελευταίοι μουσουλμάνοι κάτοικοι υποχρεώνονται να εγκαταλείψουν το νησί.

Η ιταλική επίθεση εναντίον της Ελλάδας στις 28 Οκτωβρίου 1940 βάζει τέρμα στην εικοσαετία του ελληνικού μεσοπολέμου και υποχρεώνει τη χώρα να εμπλακεί στη μεγάλη παγκόσμια σύγκρουση. Η αποτυχία της ιταλικής επίθεσης και οι ελληνικές νίκες, προκαλούν την επέμβαση της Γερμανίας, στις 6 Απριλίου 1941.

Τον Μάιο του 1941 αρχίζει η Μάχη της Κρήτης με σφοδρούς αεροπορικούς βομβαρδισμούς που πλήττουν τα αστικά κέντρα και σημαντικό τμήμα της πόλης του Ηρακλείου. Οι μάχες διαρκούν ένα δεκαήμερο και είναι εξαιρετικά σκληρές, όμως η αεροπορική υπεροχή των επιτιθέμενων κρίνει τελικά την έκβαση του αγώνα. Αρχίζει έτσι και για την Κρήτη η δύσκολη περίοδος της γερμανοϊταλικής κατοχής.

Για το Ηράκλειο η απελευθέρωση έρχεται τον Οκτώβριο του 1944, αλλά οι τελευταίοι κατακτητές αποχωρούν από το νησί μετά τη συνθηκολόγηση της Γερμανίας, το Μάιο του 1945.